Bogusława Nidecka – psycholog

Współcześnie wiele rodziców wskazuje na trudności w egzekwowaniu obowiązków u dzieci. Pozostaje wiec postawić pytanie o źródła tego zjawiska oraz sposoby na zmianę sytuacji. W niniejszym artykule postaram się poszukać na nie odpowiedzi.

Na wstępie pragnę zwrócić uwagę na rozwojowe znaczenie angażowania dziecka w życie domu. Dziecko staje się bardziej samodzielne, ma poczucie sprawstwa i wpływu na własne życie oraz otaczającą go rzeczywistość. Zaczyna spostrzegać świat w którym praca jest naturalnym elementem, czymś co czyni życie pełnym oraz wartościowym. Angażowanie dziecka w obowiązki sprawia iż, zaczyna doceniać i dostrzegać wysiłki innych a w konsekwencji w naturalny sposób je szanować. W ten sposób wzrasta także empatia pomiędzy domownikami.

Skoro wypełnianie obowiązków ma tyle zalet skąd biorą się trudności? We współczesnym świeci, liczy się szybkość i wydajność dlatego zapracowanej mamie znacznie łatwiej zawiązać buty dziecku albo zapiąć jego kurtkę, czy założyć jakąś inną cześć garderoby niż czekać, aż zrobi to samodzielnie. To samo dotyczy rozpakowywanie zakupów, odkurzania, wyjmowanie naczyń ze zmywarki … Rodzice zrobią to szybciej,  znacznie dokładniej, dodatkowo niwelując możliwość powstania szkody. Nauka codziennych obowiązków wymaga przede wszystkim  czasu i samodyscypliny ze strony rodzica oraz ogromnych pokładów cierpliwości.

Warto na to jednak spojrzeć z innej strony  jako na inwestycje w naszą przyszłość z czasem „rosnące dzieci” będą w stanie wykonywać część naszych obowiązków i tym samym odciążyć nas.

Dzieci najwięcej uczą się przez naśladowanie dorosłych, dlatego warto pamiętać, że to rodzice są pierwszym przykładem dla swojego dziecka. W przyszłości zatem nie należy oczekiwać od dzieci tego, czego sami nie wymagamy od siebie.

Maluchy chcą być częścią wspólnoty, którą tworzą, i chcą mieć w niej czynny udział dlatego chętnie angażują się w czynności, zwłaszcza te które są w stanie wykonać odnosząc przy temu sukces. Warto podążać za naturalnym rozwojem dzieci, wzmacniając ich samodzielność i poczucie sprawczości. Dzieci są bacznymi obserwatorami, często bawią się w  rodziców. Tego typu zabawy są już doskonałym, naturalnym wstępem do dalszej nauki, wystarczy odrobina pomysłowości ze strony rodzica.

Kolejnym aspektem jest pokazanie dziecku wartości i sensu jego pracy. Nie chodzi tylko o samo wykonanie zadania jako zwykłej czynności ale o wzbudzenie świadomości po co to robi.

Pozostaje za tym pytanie jak organizować pracę z dzieckiem?

Po pierwsze zadbanie o w miarę stały plan dnia, dzieci lubią przewidywalność, wzmacnia to ich poczucie bezpieczeństwa. Łatwiej egzekwować coś co jest zaplanowane i wspólnie omówione. Warto konsultować także nasze oczekiwania odnośnie efektów pracy, oraz omawiać wynik ich starań.

Po drugie dostosowanie zadania do wieku i umiejętności dziecka. Warto rozpocząć naukę od  tzw. czynności samoobsługowych, w następnej kolejności zadania związane z przestrzenią wokół dziecka,  a następnie wykonywanie zadań dla dobra całej rodziny: ułożenie butów, segregacja śmieci, układanie sztućców, karmienie domowych zwierząt, wyjęcie naczyń ze zmywarki czy nakrycie do stołu i inne. Ta kolejność wdrażania dziecka w obowiązki domowe jest kluczowa w drodze do sukcesu.

Po trzecie warto skonfrontować się z naszym podejściem do obowiązków, dobrze jest  sprawdzić jak my działamy czy wykonujemy to co założyliśmy lub czy nie wymagamy zbyt wiele od siebie, czy nie jesteśmy perfekcjonistami. Dom to jest przestrzeń do życia dla wszystkich członków rodziny a nie „muzeum”, mamy w nim dobrze się czuć, pracować, odpoczywać, bawić się oraz znaleźć czas na rozmowę i bliskość.

Aby tego dokonać warto wspólnie pracować na rzecz domu pamiętając o zachowaniu równowagi pomiędzy porządkiem, obowiązkami a spontanicznością radością i bliskością.

---

Czynności, które mogą wykonywać dzieci w zależności od wieku (według Montessori):

Zadania dla 2-latków:

• odkładanie zabawek i książek na miejsce,
• zamiatanie podłogi,
• przynoszenie do stołu sztućców i serwetek,
• sprzątanie swojego miejsca przy stole, łącznie z jedzeniem, które spadnie z talerza,
• nauka korzystania z toalety,
• mycie zębów, rąk, szczotkowanie włosów,
• rozbieranie się,
• rozkładanie zakupów.

Zadania dla 3–4-latków:

• nakrywanie do stołu,
• pomoc przy zakupach spożywczych i tworzeniu listy zakupów,
• czyszczenie butów, a potem posprzątanie po tym,
• karmienie zwierząt domowych według ustalonego harmonogramu,
• pomoc w pracach ogrodowych,
• odkurzanie,
• słanie łóżka,
• pomoc w zmywaniu i ładowaniu naczyń do zmywarki,
• ścieranie kurzu z mebli,
• smarowanie kanapek masłem,
• przygotowywanie zimnych płatków na śniadanie,
• przygotowywanie prostego deseru: galaretki, lodów, jogurtu,
• mieszanie ciasta mikserem ręcznym (na przykład na naleśniki),
• składanie prania,
• ostrzenie ołówków.

Zadania dla 5-latków:

• pomoc w planowaniu posiłków i w zakupach spożywczych,
• przygotowywanie sobie kanapki i sprzątanie po tym,
• nalewanie napoju do szklanki,
• przygotowywanie stołu do obiadu,
• odmierzanie i mieszanie składników według receptury,
• słanie łóżka i sprzątanie swojego pokoju,
• wybieranie i zakładanie ubrań,
• dbanie o czysty zlew, toaletę i wannę,
• mycie luster,
• podział brudnych ubrań i przygotowywanie ich do prania,
• odbieranie telefonu i wybieranie numeru,
• wykonywanie prac w ogrodzie,
• robienie małych zakupów,
• pomoc w czyszczeniu samochodu,
• wynoszenie śmieci,
• pomoc w wyborze rozrywki dla rodziny,
• nauka wiązania butów,
• karmienie zwierząt domowych.

Zadania dla 6-latków:

• dobieranie odzieży odpowiedniej do pogody,
• trzepanie dywanów,
• podlewanie roślin doniczkowych,
• obieranie warzyw,
• gotowanie prostego jedzenia (tosty, hot-dogi, jajka na twardo),
• przygotowanie własnego jedzenia do szkoły,
• odkładanie swoich czystych ubrań po praniu do szafy,
• pielenie ogródka
• wyprowadzanie domowego zwierzaka na spacer,
• wiązanie butów,
• utrzymanie kosza na śmieci w czystości,
• czyszczenie wnętrza samochodu.

Zadania dla 7-latków:

• dbanie o swój rower,
• odbieranie wiadomości telefonicznych i zapisywanie ich,
• robienie zakupów,
• sprzątanie tarasu,
• podlewanie trawnika,
• dbanie o zwierzęta domowe,
• wykonywanie porannej i wieczornej toalety,
• porządkowanie łazienki,
• proste prasowanie,
• mycie podłóg.

Drodzy rodzice.

W ostatnich dniach za pośrednictwem mediów docierają do nas coraz bardziej wstrząsające informacje na temat rozwoju pandemii koranowirusa w Polsce i na świecie. Jest to sytuacja, która niewątpliwie budzi w nas wiele wątpliwości i lęków związanych zarówno z kwestiami zdrowotnymi jak i egzystencjalno-bytowymi.

W sytuacji tej nie da się posługiwać tylko i wyłącznie zdrowym rozsądkiem. Od kilku tygodni wszyscy doświadczamy emocji których nigdy wcześniej nie odczuwaliśmy. Jako dorośli musimy się zatem przyznać przed sobą, że się boimy, że nie mamy wpływu na tę sytuację i że w zasadzie nie istnieją skuteczne środki, które by te lęki wyeliminowały.

Dzieci są z natury bacznymi obserwatorami tego co dzieje się w ich otoczeniu, niestety treści które do nich docierają budzą w nich samych wiele obaw. Nasi najmłodsi nie przeżywają strachu wywołanego faktem pojawienia się nieznanego dotąd wirusa, bo jest to dla nich dosyć abstrakcyjne pojęcie, dzieci reagują lękiem na panikę w świecie dorosłych. Niektóre dzieci głośno mówią o strachu, inne przeżywają go w sobie, jeszcze inne wyładowują go poprzez nadruchliwość czy agresywne zachowanie wobec najbliższych.

Jak zatem możemy pomóc dziecku:

Nie należy bagatelizować czy obśmiewać obaw dziecka. Warto nazywać uczucie które przeżywa dziecko: „ Boisz się o swoje zdrowie…, „jesteś zmartwiony bo usłyszałeś, że wirus może zagrażać twojej babci, czy dziadkowi …”oraz  podać informacje o tym jak się bronimy przed zachorowaniem (mycie rąk, pozostanie w domu, opieka nad osobami starszymi, by nie wychodziły itp.). Ważne jest powtarzanie przy dziecku, że sobie poradzimy z epidemią, że Polacy stosują się do wprowadzonych zasad „narodowej kwarantanny” i zostają w domu (a przecież wirus nie ma nóg on potrzebuje człowieka by się przemieścić).  Nie chodzi o to, że rodzic ma udzielić naukowej i konkretnej odpowiedzi on ma zająć się emocjami swojego dziecka. Jeśli dziecko często wraca do tematu możemy chwilowo odwrócić jego uwagę jakąś zabawą czy inna atrakcją, ale jeśli dalej będzie pytało, odwołujemy się po raz kolejny do stosowanych przez społeczeństwo zasad bezpieczeństwa.

Należy zapewnić najmłodszych, że choroba Covid-19 przebiega na ogół łagodnie, szczególnie u dzieci i młodzieży a wiele jej objawów  można leczyć.

Dobrze jest także ustalić co dziecko już wie bądź co ostatnio usłyszało na temat epidemii i samego wirusa gdyż w mediach krąży wiele nieprawdziwych informacji na ten temat dlatego warto sprawdzić, co dziecko uważa za prawdę. Jeżeli mały człowiek uzna że prawdziwe jest coś, co usłyszało wcześniej np. w telewizji i połączy to z nowymi informacjami od rodzica może wytworzyć się u niego poczucie, że jest oszukiwany (niestety przez najbliższych), co dodatkowo wzmoże jego lęki i podważy autentyczność niesionej przez nas pomocy.

Warto ograniczyć oglądanie wiadomości w obecności dziecka w celu zminimalizowania dopływ „lękotwórczej informacji” .Nie chodzi tutaj o to by dziecko nie miało świadomości tego co się dzieje, tylko lepiej samemu przekazywać dziecku wiedzę z tego zakresu używając odpowiedniego słownictwa dopasowanego do jego możliwości rozwojowych.

Dzieciom należy pozwolić na smutek który wiąże się z ogólną sytuacją, ale też z tym, że zamknięto placówki edukacyjne oraz inne ośrodki prowadzące zajęcia dodatkowe, w których dzieci uczestniczyły na co dzień. W tym przypadku również warto nazywać uczucia tęsknoty, smutku….. Można także w porozumieniu z innymi rodzicami pozwolić na krótki kontakt telefoniczny lub video rozmowę np. na messengerze z kolegą/ koleżanką z przedszkola czy szkoły.

Dzieci potrzebują stałości i przewidywalności tego co ich czeka dlatego w tym okresie który przynosi całemu społeczeństwu wiele niepewności szczególnie ważne z punktu widzenia potrzeb dziecka jest opracowanie stałego harmonogramu życia domowego, obejmującego zarówno czas na zabawę, obowiązki domowe, wykonywanie zadań przekazanych przez wychowawców oraz możliwość kontaktu telefonicznego z najbliższymi od których w wyniku powstałej sytuacji jest odizolowane np.: dziadkami.

Pamiętajmy, że empatia, wsparcie, nasza obecność oraz odpowiednia wiedza  jest tym co możemy dać swoim najbliższym w tym trudnym czasie.